Günlük Yaşamda Yapay Zeka

EGE Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümünden Yrd. Doç. Dr. Aybars UĞUR’un hazırlamış olduğu “Günlük Yaşamda Yapay Zeka” sunumu Zeka ,Yapay Zeka (YZ) ,YZ’nın Çalışma ve Araştırma Alanları, YZ’nın Uygulama Alanları, Günlük Yaşamda Yapay Zeka, Türkiye’de Yapay Zeka Alanındaki Faaliyetler ve Yapay Zeka nın geleceği hakkında doyurucu bilgiler sunmaktadır. Değerli hocama emeklerinden dolayı teşekkür ederim.

Zeka
Karmaşık bir problemi çözmek için gerekli bilgileri toplayıp birleştirme kabiliyetidir.

Karmaşık bir problemi, çözüm arama alanını daraltarak kısa yoldan çözebilme kabiliyetidir.

Hedef : Bir problemi, etkin ve kısa yoldan çözmek

Zeka’nın sözlük anlamı : İnsanın düşünme, akıl yürütme, nesnel gerçekleri algılama, kavrama, yargılama, sonuç çıkarma yeteneklerinin tümü. Ayrıca : Soyutlama, öğrenme ve yeni durumlara uyma gibi yetenekler de zeka kapsamı içindedir.

Bireyler, karmaşık düşünceleri anlama yetenekleri ile, etkin bir şekilde çevreye uyum sağlayabilmeleri ile, deneyim kazanarak öğrenmeleri ile, değişik şekillerde akıl yürütmeleri ile, düşünerek engelleri aşabilmeleri ile birbirlerinden ayrılırlar. Bu bireysel farklılıklar güçlü olmakla birlikte tamamıyla yeterli değildir: Herhangi bir kişinin bireysel performansı farklı şartlarda ve farklı sahalarda değişmektedir. Zeka üzerine yapılmakta olan çalışmalar, bu karmaşık olaylar kümesini aydınlatmayı ve düzenlemeyi amaçlamaktadır.

Akıl yürütme, planlama, problem çözme, soyut düşünme, karmaşık düşünceleri anlama, hızlı öğrenme ve deneyimlerle öğrenmeyle birlikte birçok elemandan oluşan çok genel zihinsel yetenek.

Sadece kitaplardan öğrenme, dar bir akademik yetenek veya test başarısı ile sınırlı değildir. Bunların ötesinde, etrafta olanları kavramak, algılamak, farkına varmak ve ne yapacağına karar verebilmeyi de içeren daha geniş ve derin bir yetenektir.

YAPAY ZEKA
İnsan zekasının bilgisayar tarafından taklit edilmesini sağlamaya yönelik metotlarla ilgilenen çalışma alanıdır.

Yapay Zeka’nın Temel Konuları :
*Bilgi Gösterimi (Knowledge Representation)
*Çıkarsama (Inference)
*Öğrenme (Learning)

Yapay Zekanın çalışma ve araştırma alanları (dalları)
*Mantıksal YZ (Logical AI )
*Arama (Search)
*Örüntü Tanıma (Pattern Recognition)
*Temsil, Gösterim (Representation)
*Çıkarsama (Inference)
*Akıl Yürütme (Reasoning)
*Öğrenme (Learning From Experience)
*Planlama (Planning)
*Varlıkbilim (Ontology)
*Sezgi (Heuristics)

Yapay Zeka Tekniklerinden Yararlanan Diğer Bazı Çalışma Alanları
*Uzman Sistemler (Expert Systems)
*Bulanık Mantık (Fuzzy Logic)
*Genetik Algoritmalar (Genetic Algorithms )
*Yapay Sinir Ağları (Neural Networks)
*Robotbilim (Robotics)
*Bilgisayarlı Görü ve Görüntü İşleme (Image Processing&Computer Vision)
*Ses Tanıma (Speech Recognition)
*Doğal Dil Anlama (Natural Language Understanding)
*Oyun Oynama (Game Playing)
*Yapay Yaşam (Artificial Life)
*Veri Madenciliği (Data Mining)
*Yazılım Etmenleri (Intelligent Agents)
*Anlamsal (Semantic)
*Web Dağıtık Yapay Zeka (Distributed AI) …

Yapay Zeka’nın Tarihi
-Yunan Mitolojisi : akıllı makineler, mekanik araçlar ve yapay zeka.
-Abbasiler döneminde (750-1256), 9. yy’da hidrolik prensiplere dayalı otomatik makineler geliştirildi. İlk otomat sistemlerden sonra, bu çalışmalara Selçuklular döneminde “Ebul-İz” devam etmiştir.
-Rönesans döneminde otomatik makineler konusundaki çalışmalara yenileri eklenmiştir (Leonardo da Vinci)
-Pascal, ilk hesap makinesini geliştirmiştir.
-Babbage, ilk programlanabilir bilgisayarı geliştirmiştir (19. yy).
-Sembolik Mantık çalışmaları (Boole, Frege, Russel, Whitehead).
-Turing’in hesaplanabilirlik teorisi (İlk zeki sistemler çalışmaları).
–1940 : Sibernetik (İnsan-makine)
-2. Dünya savaşı sonrası : Asıl gelişmeler, modern bilgisayarların ortaya çıkmasından sonra yaşandı. -Marvin Minsky, ilk NN bilgisayarı 1951’de yaptı. (Jüri von Neumann)
–1956 : İlk olarak YZ deyimi kullanıldı. YZ konusunda düzenlenmiş ilk konferans olan Dartmouth Konferansında, John McCarthy “yapay zeka” terimini türetti.
-Allen Newell, J.C. Shaw ve Herbert Simon’un yazdığı Mantık Kuramcısı (The Logic Theorist) adlı ilk YZ programı tanıtıldı.
–1957 : Aynı kişiler General Problem Solver’ı yazdılar.
–1952-1962 : IBM’den Arthur Samuel, satranç oynayabilen ilk programı yazdı. (Daha önce 1950’de Shannon, sonra Turing)
–1958 : MIT’den John McCarthy, LISP dilini geliştirdi.
–1961 : LISP’te Üniversite 1. Sınıf düzeyindeki matematik problemlerini çözebilen bir program olan Saint (Aziz)’i yazıldı.
–1962 : İlk endüstriyel robot şirketi kuruldu.
–1963 : MIT’de, IQ sorularını çözebilen Analogy programı yazıldı. Ivan Sutherland, bilgisayarlarda etkileşimli grafik kullanımını başlattı. Edward A. Feigenbaum ve Julian Feldmnan, YZ konusundaki ilk makale olan “Bilgisayarlar ve Düşünce’yi” yayınladı.
–1964 : MIT’deki bir araştırma sonuçları, bilgisayarların doğal dili, basit matematik problemleri çözebilecek kadar anladığını gösterdi.
–1965 : Joseph Weizenbaum, herhangi bir konuda ingilizce sohbet edebilen ELIZA’yı geliştirdi. Bu programın psikoterapist sürümü, oldukça popüler bir oyuncak haline geldi.
–1968 : Marvin Minsky ve Seymour Papert, sinir ağlarının sınırları konusunda bir makale yayınladı. Sonraki yıl, “Perceptrons” adlı kitabı yayınladılar.
–1969 : YZ konusundaki ilk uluslararası konferans düzenlendi.
–1970 : Bilgisayar Destekli Öğretim programı.
–1971 : İngilizce söylenen komutları yerine getirebilen robot kol.
–1975 : Öğrenme yeteneğine sahip bir programın bulduğu sonuçların bilimsel dergilerde yayımlanmasının ilk örneği.
–1979 : Uzman sistemler geliştirilmeye başlandı. Pittsburgh Üniversitesinde ilk iyileştirici program Internist (Stajer) geliştirildi.
–1980 : Uzman Sistemler, ticari alanda kullanılmaya başlandı. Amerika YZ derneği, ilk ulusal YZ konferansını gerçekleştirdi.
–1984 : Yapay Sinir Ağları yaklaşımı ortaya çıktı
–1987 : Marvin Minsky, zihnin teorik tanımlamasını yapan “Toplumun Zihni” adlı kitabı yayınladı.
–1997 : Deep Blue adlı satranç programı, dünya satranç şampiyonu Garry Kasparov’u yendi.
–1998 : İnternet’in yaygınlaşması ile, YZ tabanlı birçok program geniş kitlelere ulaştı.
–2000 : Etkileşimli robot oyuncaklar piyasaya sürüldü.

Yapay Zeka’nın Amaçları
*Temel amaç, insanların zor yaptığı işleri yapabilecek sistemler üretmek.
*İnsan beyninin fonksiyonlarını, bilgisayar modelleri yardımıyla anlamaya çalışmak.
*İnsanın bilgi kazanma, öğrenme ve buluş yapma gibi zihinsel yeteneklerini araştırmak.
*Öğrenme metotlarını bilgisayar sistemlerine aktarmak.
*İnsan bilgisayar iletişimini kolaylaştıran kullanıcı arabirimleri geliştirmek.
*Yapay uzman sistemler oluşturmak.
*Yapay zekaya sahip robotlar geliştirmek (İşbirliği)
*Bilgisayarları, bilimsel araştırma ve buluşlarda kullanmak.