Eğitimde yapay zeka yazılımı, her çocuğun potansiyel olarak öğrenmesi için aynı fırsatlara sahip olacağı anlamına mı gelir? Adil bir toplum, tüm çocukların eşit muamele görmesi ve servet, kültür ya da din bakılmaksızın modern bir eğitim alması demektir. Doğru bir tasarımla yapay zeka bunu yapabilir mi?
Yapay zeka henüz hayatımızda ısınma turlarında. Son birkaç yıldır bizler belirli bir görevi gerçekleştirmek için tasarlanmış olan dar yapay zekaya alışmaya başladık. Bu basit diyebileceğimiz versiyonuyla yapay zeka telefonlarımızdan içerik servislerine her an hayatımızda. Ancak, genel yapay zeka (AGI veya güçlü AI), yani neredeyse her bilişsel görevde insanlardan daha iyi performans gösterebilecek olan kasabanın havalı çocuğu, bende çok farklı duyguları tetikliyor. İşte bazı yansımalar:
• E-postalarımı hızla gözden geçirme, bunaltan pazarlama çağrılarını engelleme, arama sonuçlarını değerlerime göre filtreleme, önemli olanları kaybetmeden bildirimleri ortadan kaldırma, yazılımları güncelleme, birden çok cihazdaki ve buluttaki verileri senkronize etme ve anlamlı olanları süzme gibi sıkıcı görevlerimi yapay zekaya aktarmak için sabırsızlanıyorum.
• Şimdiye dek birbirine yalnızca rakip olmuş teknoloji devlerinin işbirlikleri yaparak, yapay zekayı sıradan vatandaşlar da dâhil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki tüm kullanıcı, yazılımcı ve tasarımcılara açık platformlar halinde sunmalarından heyecan duyuyorum.
• Yapay zekanın, kuantum bilgisayarının hızı ve sinir bilimi teknolojisi ile insanlık ırkını sonsuza kadar nasıl değiştirebileceği senaryoları bunaltıcı. Diğer yandan “Yapay zeka kendimizi geliştirmenin avantajları nelerdir,” kısmı heyecan verici. “Hangi hastalıkları çözebiliriz, nasıl küresel bir sağlık sistemi kurabiliriz? Hâlâ birçok sırrı gizli doğamızla her oynadığımızda olduğu gibi, tetikleyebileceğimiz beklenmedik kötü sonuçlar nelerdir? Peki ya vücudumuz hack’lenirse?”
• Yapay zeka için çalışan insanlar arasında cinsiyet eşitsizliğine kızıyorum. Michael Spencer’ın belirttiği gibi, bu önemli alanda da toplumsal haksızlığı sürdürecek bir gelecek yaratmaya ve yüksek teknolojili dünyayı sonuçta kadınları, aileleri inciten bir ‘tamamı erkek video oyun kulübü’ kültürüne benzetmeye devam ediyoruz.
• Hükümetlerin, iş insanlarının ve toplumun yapay zekanın otomasyonuna nasıl adapte olacağı, sosyal sistemlerin bunu nasıl benimseyeceği, herkes için ‘hümanist gelecekleri’ nasıl tasarlayacağımız ve bu tasarımların kâr amaçlı çok uluslu şirketler tarafından kontrol edilme olasılıkları gibi konularda endişeliyim.
• Yalnız hisseden insanlarla arkadaş olmak veya çocuklarla ve ileri yaştaki insanlarla ilgilenmek için tasarlanan duyguları okuyan ve duygular geliştiren robotlar kanımı donduruyor. Otomatize ve bağımlılık yaratan etkileşimler ile, derin sosyal insan ilişkileri değiştirdiğimizde yıkıcı sonuçlar ortaya çıkar. Örneğin sosyal medyada geliştirdiğimiz sahte kimlikler ve ilişkiler; çocuklar ve gençlerin refahı, en çok kullanılan 5 sosyal medya platformunun neden olduğu mutsuzluk ve kendine zarar verme eğilimiyle büyük bir tehlike altında.
• İş ve yaşam vizyonumuzu yenilemek zorunda olduğumuz için sevinç duyuyorum; yaratıcılık, eleştirel düşünce ve sosyal iletişim gibi beceriler de dâhil olmak üzere makineler tarafından otomatikleştirilemeyen insanî rollerle gelecekteki işlerimizi yeniden tasarlıyoruz. Bu, özgürleşmek ve insanlığımızı geri kazanmak için harika bir şans!
• En çok öğrenme sistemlerini değiştirmek için yapay zeka fırsatını nasıl kullanacağımız konusunu merak ediyorum; artık 19. yüzyıl eğitim sisteminin tüm yıkıcı izlerini silebilir ve potansiyelimiz ile aramızdaki en büyük engelleri ortadan kaldırabiliriz. Ancak eğitimde yapay zeka yazılımı, her çocuğun potansiyel olarak öğrenmesi için aynı fırsatlara sahip olacağı anlamına mı gelir? Adil bir toplum, tüm çocukların eşit muamele görmesi ve servet, kültür ya da din bakılmaksızın modern bir eğitim alması demektir. Doğru bir tasarımla yapay zeka bunu yapabilir mi? Bir toplumun öğrenim sistemindeki dönüşüm, radikalleşmeyi önlemenin temelini oluşturabilir mi? Böyle bir öğrenim insanlığı nasıl dönüştürür?
• Yapay zeka ile güçlendirilmiş özerk silahların ayrıntıları ve yeni dünya savaşları senaryolarını yayınlayan liderleri gördüğümde dehşete düşüyorum. Bu konuda yazmayacağım çünkü zeki yeni araçlarla aynı tarihi hataları tekrarlamak aptalca ve bu konuda yazan felaket tellallarının sayısı oldukça fazla.
• Umuyorum yapay zeka ile büyük verileri kullanarak eğilimleri her zamankinden çok daha iyi belirleyecek ve bu bilgiyi savaş, hastalık, yoksulluk ve iklim değişikliği gibi dünyanın en büyük sorunlarına çözüm üretmek için kullanacağız. Güçlü yapay zeka insanlık tarihindeki en büyük olay olabilir.
Yapay zekanın ana rol modeli insandır
Yapay zeka, çocuklar gibi adım adım öğreniyor, önce bebek adımlarıyla ve giderek deneyimlediğimiz her şeyden daha hızlı olan bir potansiyelle. Yapmamız gereken, yapay zekayı ebeveyni gibi erdemli hedeflerle tasarlamak ve (gelişkin) zekamızı makinelere yansıtmak. Yapay zeka, yalnızca bizden öğrenmez, aynı zamanda gerçekleşen her şeyden ve en önemli yapay zeka trendi olarak görülen yapay sinir ağlarıyla (artificial neural networks) birbirinden öğrenebilir.
Yapay zekanın ana rol model ebeveyni insandır, yarın uyandığımızda kendimizle gurur duyabilir ve kendimizden utanabiliriz. Yapay zekanın doğuracağı sonuçlar bu süreçte hangi soruları sorduğumuza ve onu ne kadar doğru veri ile beslediğimize bağlıdır.
Diğer yanda biz insanlar çok verimli değiliz, beynimizin potansiyelini kullanmıyoruz ve bizim için doğru olanları bilsek bile uygulamayabiliyoruz. Örneğin, temel listemizin “nefes al, su iç, sağlıklı ye, hareket et, sevdiklerine vakit ayır ve sosyalleş” olduğunu biliyor ve bunu ne kadar uyguluyoruz? Makro karnemiz için ise doğaya, hayvanlara ve diğer insanlara ne yaptığımıza bakın. Yapay zeka bizi daha iyi insanlar olmaya motive edecek mi? Bu süper güç kumandası elimizdeyken, acil konularımıza uyanacak mıyız? Kendimiz ve çocuklarımızın gelecek tasarımı için doğru olanı yapacak mıyız?
Gelin, bilinçli liderler olarak hedefleri belirlemekle başlayalım. Sevmediğiniz işleri, makinelere devrettiğinizde açığa çıkan vakit ve enerjinizle hangi hayallerinizi gerçekleştireceksiniz? Kendiniz, çalışanlarınız, müşterileriniz ve en önemli paydaşlarımız dünyanın çocuklarına iyi yaşam deneyimleri sunmak için yapay zeka ile ne yapmak istiyorsunuz? İnsan acısını ortadan kaldırabilmek ve hepimizin doyumlu hissetmesi için? Yapay zeka gibi teknolojiler doğadan, birbirimizden ve başka türlerden ayrı olmadığımızı bize gösterdiğinde amacınız ne olacak? Bir olduğumuz bilincinde dünya nasıl bir yer olurdu?
Bu sorulara verdiğiniz cevaplar, teknolojinin desteklediği, gelişmiş insanlığın olasılıklarıdır. Yapay zeka tasarımlarınız için nihai önerim şudur: “Çocukların öncelikli olduğu bir dünya tasarımına hizmet etmeye odaklanın, önceliğe çocukların hayallerini, ihtiyaçlarını, refahını koyun, onları tasarım süreçlerinize ekleyin ve çocuklara bir ses verin. Çocukların pusulaları, zamansız ve sürdürülebilir vizyonlar ile anlamlı, hümanist geleceklere rehberlik edecek.”
Canay Atalay
humanworks.design Kurucu Ortağı
Kaynak:
