Mavi özgürlüğü, huzuru ve sonsuzluğu ifade eden bir renk olsa da insanlar tarafından gizem yanı daha ağır basmaktadır.
Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından 1952 yılında başlatılan UFO konusundaki en önemli projenin adı Blue Book, IBM tarafından tasarlanan superbilgisayarlarıda Blue Gene olduğu gibi bilinçli ve zeki yapay beyin oluşturmayı hedefleyen projenin adı da Blue Brain Projesidir.
Modern sinirbilimin babası ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi Santiago Ramón y Cajal’ın söylediği gibi: “As long as our brain is a mystery, the universe, the reflection of the structure of the brain will also be a mystery” “Beynimiz bir bilinmez olarak kaldığı sürece, evren, yani yapısal olarak beynin bir yansıması olan evren de bir bilinmez olarak kalmaya devam edecektir.” Beyindeki sır perdesini aralamak hayatın bir çok alanındaki sır perdelerinide beraberinde aralayacaktır.
Bir farenin beyninin bir kısmı Blue Gene L süperbilgisayarında modellenmiş bulunuyor. Nevada Üniversitesi‘nde konuşlanmış bilimadamlarının yaptığı bu araştırmada yaklaşık olarak 8 milyon sinir hücresi, 6300 kadar da sinaps, gerçek bir fare beyninde 1 saniyeye denk gelecek kadar süre boyunca (gerçekte 10 saniye sürmüş) simüle edilmiş. Araştırmacılar gerçek bir beyinde gördükleri fiziksel durumların bazılarını gözlediklerini bildirmişler.8 milyon sinir hücresi, ortalama bir fare beyninde bulunan hücre sayısının yaklaşık olarak yarısı ve buna ek olarak her bir hücrenin 8 bine kadar sinaps yaptığı biliniyor. Ayrıca, beyin sadece bir hücre kümesi değil, kendi içinde yapısal farklılıkları bulunan, 3-boyutlu bir organ. Bu yüzden, bu deneyin beyin hakkında çok kısıtlı veri sağlayabiliyor. Ancak araştırmacılar da bunun farkında ve gelecekte daha iyi deneyler yapmak için laboratuvarlarına çoktan dönmüş durumdalar.Doğal olarak, bir de şunu soruyoruz: acaba bir insan beyni de simüle edilebilir mi? Ve öğreniyoruz ki EPFL(Ecole Polytechnique Federale de Lausanne) ve IBM çoktan bu iş için bir işbirliği içine girmişler ve Blue Brain Project‘i hayata geçirmişler. [1]
Lozan’daki Ecole Polytechnique’teki Brain Mind Enstitüsü’nde bulunan laboratuarlarda 2005 yılından bu yana İsviçre hükümeti, AB ve IBM başta olmak üzere bazı özel şirketlerin sponsorluğunda “Mavi Beyin Projesi” (Blue Brain Project) beyin araştırmalarını yeni bir düzeye taşımaktadır.
Projeyi yürüten Güney Afrikalı İsrailli profesör Henry Markram ve yardımcıları Felix Schürmann and Sean Hill 2018 yılına kadar dünyanın ilk bilinçli yapay zekasını hayata geçirebilmek için ekibiyle birlikte hummalı bir çalışma içerisindeler. 22 Temmuz 2009 da Oxford’daki teknoloji konferansında Henry Markram ekibinin 2018 yılına kadar dünyanın ilk bilinçli yapay zekasını hayata geçireceğini söylediğinde bilim adamları şaşkına döndü.
Projenin başındaki isim Prof. Markram, “2018 yılına kadar bilinçli ve zeki yapay beyin yaratmayı amaçlıyoruz. Yaratacağımız beyin, düşünecek, hissedecek ve hatta aşık olacak. Projemize daha şimdiden karşı çıkılıyor ancak bu proje sayesinde insanın öğrenme yetisinin ve zekasının gelişeceği göz ardı edilmemeli” açıklamasını yapmıştır. Markram kaynak konusunda sıkıntı yaşamadıklarını da “2018’e kadar bunu yapacağız. Çok paraya ihtiyacımız var, ama bunu ayarlıyorum. Dünyada benim kullandığım kaynaklara sahip olan az sayıda bilim insanı var” diye belirtmiştir.
1 Temmuz 2005 tarihinde Lausanne kentinde bulunan EPFL’de (Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne – Lausanne Federal Teknik Üniversitesi) Beyin Zihin Enstitüsü (Brain Mind Institute) ve IBM (International Business Machines) Blue Brain Projesini başlatmıştır. Blue Brain Projesiyle IBM’in prototip olarak kullandığı Blue Gene/L süper bilgisayarların muazzam işlem gücünü kullanarak, memelilerin beyinlerini biyolojik doğruluk düzeyi yüksek olarak simüle ederek, nihayetinde biyolojik zekanın ortaya çıkmasındaki adımları incelemek olarak hedeflenmiştir. [2]
İsviçre’nin Lozan kentinde kurulu Blue Brain Project (Mavi Beyin Projesi) Araştırmacıların izlediği yol her beyin hücresinin fiziksel birer nesne olduklarını kabul etmekten geçiyor. Bundan sonra, beyindeki her hücrenin tek tek elektronik özelliklerini araştırıp ulaştıkları sonucu kaydediyorlar. Elimizde bir hücre olsun. Bu hücreye gelen elektrik sinyallerini bulmak zor değil. Projedeki araştırmacılar da, benzer biçimde elektrik sinyalleri verip her hücrenin bu sinyale verdiği tepkiyi kaydediyor. Ve varsayımları doğru ise, her hücre yerine bir bilgisayar işlemcisi yerleştirdiklerinde, tıpkı beyin gibi çalışan bir bilgisayar üretebilecekler. [3]
1997’nin Mayıs ayında Dünya Satranç Büyük Ustası Garry Kasparov’un IMB’in ürettiği Deep Blue Bilgisayarı tarafından yenilmesi yapay zekanın zaferini ilan etmiştir.
Blue Gene (Türkçe anlamı mavi gen), PetaFLOP mertebesinde (saniyede 1×1015 işlem) işletim hızlarına ulaşmak için tasarlanmış ve neredeyse 500 teraFLOP (saniyede 1×1012 işlem) işlemci hızına ulaşmış süper bilgisayarlar imal etmek için geliştirilen bir bilgisayar mimarisinin adıdır. Bu proje, IBM (bilhassa IBM Roachester MN ve Thomas J. Watson Araştırma Merkezi), Lawrence Livermore Milli Laboratuvarı, çalışmaları kısmen finanse eden ABD Enerji Bakanlığı ve akademik çevreler arasında yürütülen bir ortak projedir. Dört tane Blue Gene (mavi gen) projesi devam etmektedir: BlueGene/L, BlueGene/C, BlueGene/P, and BlueGene/Q. Blue Gene (mavi gen) serisinden ilk bilgisayar Blue Gene/L, kuramsal olarak 360 TFLOP tepe hızı değerine ulaşmak üzere Lawrence Livermore Milli Laboratuvarı (LLNL) ortaklığı ile geliştirilimiş ve lineer algoritma programı (LINPACK) başarım ölçme testinde 280 TFLOP kalıcı hız skoruna ulaşmıştır. 2007 yılında yapılan bir yükseltmeden sonra başarım 478 TFLOP kalıcı hıza ve 596 TFLOP tepe hızına ulaşmıştır. [4]
Bu Projeye Mavi Beyin (Blue Brain) adı verilmesinin nedeni IBM’in gelişmiş karmaşık bilgisayarlarının takma adının Büyük Mavi (Big Blue) olması. Çünkü bir farenin beyninin bir bölümü, bunlardan biri olan BlueGene/ L süperbilgisayarında modellenmiş bulunuyor. IBM de dört Blue Gene projesi geliştirilmiştir : Blue Gene/L, Blue Gene/C, Blue Gene/P, Blue Gene/Q. Birer bilgisayar mühendisliği harikası olan bu bilgisayarlar çok hızlı olup, 500 TFLOPS (teraFLOPS) hızında çalışmaktadırlar. Demek ki, Saniyede 22 trilyon operasyonu işleyebilecek kapasitededirler. bu bilgisayarların birinden (BlueGene/L) yararlanan Markham, “neokortikal kolon”modeli yaratmayı başardı. “Beynin mikrodevresini üretmeyi başardık” diye konuşan Markham, “Bundan sonra yapacağımız tek şey bu modelin ölçeğini büyütmek” diyor. [5]
Yapılmaya çalışılan, IBM Big Blue serisinden Blue Gene/L bilgisayarına uygun software (yazılım) yükleyerek bir yapay zeka elde etmektir. Bu yapay zeka ister istemez bazı zeka öğelerinden (dikkat ile imgelem = muhayyile) yoksun olacaktır. Bu yapay zeka usavurma yoluyla belki kendi kararlarını alabilecektir. Ama hissiyat ile sevmek ya da sevmemek ayrımını yapamayacağı gibi belli bir karaktere de sahip olamayacaktır. [6]
Blue Gene insan beynini ancak % 4,5 oranında taklit edebiliyor fakat bu, yine de geçen birkaç yıla göre bile oldukça yüksek bir rakam. Yani çalışmalar elektronik insan beyni seviyesine ulaşmak yolunda beklentilerden daha hızlı ilerliyor. Ortalama insan beyninde 20 milyar nöron ve 200 trilyon kesişme noktası bulunuyor. Blue Gene’de ise her biri 1 GB belleğe sahip 147.456 paralel işlemci yer alıyor. IBM’in hesaplamalarına göre bir insan beyninin işlem kapasitesine ulaşabilmek için 880 bin paralel işlemciye ihtiyaç var. IBM uzmanları, geriye kalan 732.544 işlemcinin 2019 yılına kadar tamamlanabileceğini tahmin ediyorlar. [7]
Müslüm YILDIZ
1. Internet: Us, İ. (2007). Mavi Beyin Projesi. Web: http://hafif.org/yazi/mavi-beyin-projesi/
2. Markram, H. (2006). The Blue Brain Project. Nature Reviews Neuroscience 7, 153-160
3. Bektaş, E, Çağlar, U. Bilgisayarlar Rakiplerimiz mi? (2009, Haziran). Bilim Teknik Dergisi, 8-11.
4. İnternet: Wikipedia Web: https://tr.wikipedia.org/wiki/Blue_Gene
5. İnternet: Güran, Y.(2010). Mavi Beyin Projesi ya da Yapay Zeka Konusuna Giriş. Web:http://www.yalcinguran.com/2010/01/mavi-beyin-projesi-ya-da-yapay-zeka-konusuna-giris/ 25 Kasım 2015’de alınmıştır.
6. İnternet: Güran, Y.(2010). Blue Brain Projesi Neden Beyin Odaklı Hastalıkların İncelenmesi için Olanak Sağlamaz? Web: http://www.yalcinguran.com/2010/01/blue-brain-projesi-neden-beyin-odakli-hastaliklarin-incelenmesi-icin-olanak-saglamaz/ 12 Kasım 2015’de alınmıştır.
7. İnternet: Elektronik Beyinde Yeni Dönem.
Web: http://www.dunyabulteni.net/haber/181259/elektronik-beyinde-yeni-donem
