Zihinsel gelişim nedir? Bir çok uzmana göre sorunun bilimsel cevabı, beyindeki düşünce ve düzenleme sistemlerinin gelişimi olarak tanımlanıyor. Bu sistemleri şöyle sıralamak mümkün: Dil gelişimi, hafıza, muhakeme, problem çözme, düşünme, hayal kurma ve yaratıcılık.
Çocuğunuzun sağlıklı bir zihinsel gelişime sahip olmasını istiyorsanız bu sistemlerin hepsinin gelişimini desteklemelisiniz. Çünkü bu sistemlerde olabilecek her hangi bir problem diğer sistemlerin de etkilenmesine neden olabiliyor. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyelerinden Yrd.Doç.Dr Zeynep Kızıltepe’nin görüşleri ışığında bu konu hakkında nelere dikkat etmeniz gerektiğini sizler için sıraladık.
Anaokuluna giden bir çocuğun en belirgin özellikleri soru sorması ve oyun oynamasıdır. Bu iki temel özellik çocuğun zihinsel gelişiminde büyük öneme sahiptir. Bu nedenle anne-baba olarak çocuğunuza bu iki temel özelliği destekleyici ortamlar hazırlamaya çalışmalısınız.
Oyunun Önemi
Oyun, okul öncesi dönemdeki çocuğun en önemli uğraşıdır. Çocuklar oyun vasıtasıyla sosyalleşme ve duygularını ifade edebilme ortamı bulurlar. Uzmanlara göre, bir yetişkin için “iş” ne kadar önemli ise çocuk için de “oyun” o kadar önemlidir.
Çocuklar erken yaşlarında genellikle tek başlarına oyun oynarlar, daha sonra etraflarındaki diğer çocukları seyretmeye başlarlar ve onların oynadıkları oyunları taklit etmeye çalışırlar. Bir sonraki aşamada etrafındaki çocuklarla oynamaya ve malzemelerin paylaşmaya başlar. Oyunun en gelişmiş versiyonu diğer çocuklarla aynı amaçlar doğrultusunda ve belli kurallar içinde oynanan oyundur. Oyunun önemli bir parçası olan kural kavramı yaşla gelişir. Oyun oynarken çocuklar günlük hayata dair bir çok şeyi öğrenme ve uygulama fırsatı bulurlar. Örneğin paylaşmak, zor durumlarda ortak çözümler bulabilmek ve yardımlaşmak; oyunun çocuklara öğrettiği önemli sosyal özellikler.
Çocuklar oyun oynarlarken onların oyunlarına katılmaktan hiç çekinmeyin. Beraber oyun oynarken onları daha yakından gözleme ve anlama imkanı bulursunuz. Bu durum sizin hoşunuza gittiği kadar onların da hoşuna gidecektir. Onlarla oyun oynarken, her fırsatı bir şeyler öğretmek için kullanabilirsiniz. Oyun hakkında sorular sorun ve onların sordukları soruları mantıklı cevaplarla yanıtlamaya çalışın. Oyun esnasında çeşitli sosyal ilişkileri öğretmek için fırsatlar yaratın (mesela, sıraya girme olgusunu öğretmek için çeşitli durumlar oluşturun; evcilik oyunu içinde bugün çiçekleri sulamak senin görevin, yarın kardeşin sular, ertesi günde ben sularım).
Neler Yapabilirsiniz?
•Çocuklarla konuşurken konuşmalarınızda çeşitli kavramların geçmesine özen gösterin. (aşağı, yukarı, dolu, boş…)
•Hayellerini kullanabileceği etkinlikler oluşturun.
•Beraber deneyler yapın.(Tübitak kitaplarına başvurabilirsiniz)
•Kolay bir tekerlemeyi veya şiiri günlük olarak çocuğunuzla beraber tekrarlayın. Onun öğrenmesi sağlayın.
•Her sabah onunla yeni gün hakkında konuşun, o gün için neler planladığını sizinle konuşmasına izin verin.
•Çocuğunuza her gün kitap okuyun ve sonrasında okuduklarınız hakkında tartışın.
•Çocuğunuza çeşitli konular hakkında fikrini sorun.(bana bugün ne pişirmemi tavsiye edersin?)
•Onunla beraber sayı sayın. Her fırsatta sayılarla ilgili sorular sorun.(elinde kaç tane sakız var?)
•Beraber resim yapın ve yaptıklarınız hakkında konuşarak fikirlerinizi paylaşın.
•Beraber müzik dinleyin ve ona müzik dinlerken neler hissettiğini sorun.
•Günlük işleri beraber yapın. Böylece çocuğunuza hem sorumluluk almayı hem de yardımlaşmayı öğretmiş olursunuz.
•Kolay bulmacalar veya zeka oyunları alın ve ona bu oyunlarla nasıl oynaması gerektiğini gösterin.
•Ona karışık halde bulunan nesneleri verin ve ayırmasını isteğin.
•Beraber yemek pişirebilirsiniz. Hangi yemeği yapacağınız hakkında konuşun, sonra onunla birlikte alış-veriş yapın, yemeği yapmadan önce çocuğunuz için şekillerden oluşmuş bir tarif listesi hazırlayın (mesela kaşık ve şeker şekli çizin ve yanına da 2 sayısını yazın, bu, pişireceğiniz şeye 2 kaşık şeker konulması gerektiğini anlatsın)
•Lego veya bloklarla oynamasına yardımcı olun, çünkü bu oyuncaklar çocukların yer-yön kavramını öğrenmelerine destek olur.
•Karşılaştırma yeteneğini geliştirmesi için onlara çeşitli oyunlar alın.(çeşitli kart oyunları, tombala gibi…)
Sıralanan bu noktaların hepsi çocuğunuzun zihinsel gelişimini olumlu yönde etkileyecek aktivitelerdir. Ancak bu aktiviteleri yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, ona yapıcı eleştirilerde bulunmak ve onu yaptıklarından ötürü takdir etmek. Yrd.Doç. Dr. Kızıltepe bunu önemle vurguluyor ve çocukla beraberken ona “aferin”, “çok iyi düşündün”, “harika bir fikir”, “ne güzel fikirlerin var” gibi çeşitli olumlu pekiştireçler vermenizi tavsiye ediyor.
İDİL SEDA AK
http://www.bebek.com/
